Iako je naslov kao da ga je pisao neki od portala koji pate za klikovima … u principu otkriva jednu jako zabrinjavajuću informaciju.
Naime od osam izabranih Bošnjaka u Narodnoj skupštini RS, troje dolazi iz SNSD-a. Bez tih troje u Klubu Bošnjaka neće postojati dvotrećinska većina za pokretanje pitanja zaštite vitalnog nacionalnog bošnjačkog interesa.
Bošnjaci u Republici Srpskoj više neće moći, bez saglasnosti Milorada Dodika, pokretati pitanje zaštite vitalnog nacionalnog interesa u Vijeću naroda RS. Od osam izabranih Bošnjaka u Narodnoj skupštini RS, troje dolazi iz SNSD-a. Tih troje SNSD-ovih zastupnika će izabrati tri od ukupno osam delegata u Klubu Bošnjaka Vijeća naroda Republike Srpske. Bez tih troje u Klubu Bošnjaka neće postojati dvotrećinska većina za pokretanje pitanja zaštite vitalnog nacionalnog bošnjačkog interesa.
Iz izborne jedinice 3 sa SNSD-ove liste u Narodnu skupštinu Republike Srpske ulazi Bošnjak Denis Šulić. Iz izborne jedinice 4 u Narodnu skupštinu RS ulazi SNSD-ov Bošnjak Alen Šeranić. Iz izborne jedinice 5 u Narodnu skupštinu RS ulazi Nina Bukejlović, također Bošnjakinja sa liste SNSD-a. Pored ovo troje Bošnjaka sa lista Dodikovog SNSD-a, u Narodnu skupštinu Republike Srpske ulazi i pet Bošnjaka sa liste Pokret za državu koji okuplja skoro sve političke partije sa sjedištem u Sarajevu.
Prema Ustavu Republike Srpske, svaki konstitutivni narod u Narodnoj skupštini RS mora imati najmanje četiri poslanika. Nakon što se konstituiše Skupština, formiraju se klubovi naroda koji imenuju po osam bošnjačkih, srpskih i hrvatskih delegata i četiri delegata iz reda ostalih u Vijeću naroda Republike Srpske. Ukoliko je broj poslanika jednog od konstitutivnih naroda manji od osam, a veći od četiri, delegate koji nedostaju biraju odbornici u skupštinama opština u Republici Srpskog. Recimo, ako u NSRS-u ima šest poslanika Bošnjaka, oni biraju šest delegata u Klubu Bošnjaka Vijeća naroda RS, dok preostala dva delegata biraju odbornici u gradskim i opštinskim skupštinama.
Nakon prošlosedmičnih izbora, a na osnovu nepotpunih rezultata, može se zaključiti da će u Narodnoj skupštini RS na konstituirajućoj sjednici sjediti osam poslanika koji se izjašnjavaju kao Bošnjaci. Od njih osam, troje će pripadati Klubu SDNS-a, dok pet dolazi iz Pokreta za državu.
“U slučaju da 2/3 jednog od klubova konstitutivnih naroda u Vijeću naroda odluči da se zakon, akt ili propis odnosi na vitalni interes, zakon će razmatrati Vijeće naroda“, piše u Ustavu Republike Srpske.
Pet delegata ne predstavlja dvije trećine. Dakle, pet delegata koje su izabrali poslanici iz Pokreta za državu neće biti dovoljno za pokretanje pitanja zaštite vitalnog nacionalnog interesa. O vitalnom nacionalni bošnjačkom interesu će, tako, odlučivati delegati koje bude imenovao SNSD Milorada Dodika.
Za razliku od Federacije, visoki predstavnik Christian Schmidt se nije bavio promjenama Ustava Republike Srpske, iako je, recimo, Ustavni sud BiH, odlučujući po zahtjevu Željka Komšića, utvrdio da izbor predsjednika i potpredsjednika Republike Srpske nije u skladu za Evropskom konvencijom o zaštiti ljudskih prava. Osim toga, Schmidt se nije bavio ni Ustavnim sudom Republike Srpske koji ima potpuno drugačiju praksu prilikom odlučivanja o zaštiti vitalnog nacionalnog interesa. Evo konkretnih dokaza.
Ustavni sud FBiH se sastoji od devet sudija, od kojih su najmanje po dva iz reda sva tri konstitutivna naroda i jedan iz reda Ostalih. Od imenovanih sudija bira se vijeće za vitalni interes koje broji sedam sudija (po dva iz reda sva tri konstitutivna naroda i jedan iz reda ostalih). Kada delegati iz kluba nekog od konstitutivnih naroda pokrenu pitanje zaštite vitalnog nacionalnog interesa, onda Ustavni sud FBiH 2/3 većinom utvrđuje da li su ispunjeni formalni uslovi za razmatranje merituma. O meritumu odlučuje Vijeće za zaštitu vitalnog interesa.
“U slučaju da proceduru prema ovom amandmanu pokrene 2/3 većina jednog od klubova, potreban je glas najmanje dvojice sudija da bi Sud odlučio da se radi o vitalnom interesu”, piše u Ustavu Federacije BiH.
Dakle, da bi bilo utvrđeno pitanje vitalnog interesa, dovoljno je da dvoje od šest članova Ustavnog suda FBiH koji su članovi Vijeća za bitalni interes to utvrdi.
I Ustavni sud Republike Srpske broji devet sudija. Za razliku od Federacije, sudije Ustavnog suda RS predlaže samo predsjednik Republike Srpske i ne trebaju mu saglasnosti potpredsjednika. I u ovom sudu postoji Vijeće za zaštitu vitalnog interesa Ustavnog suda Republike Srpske osniva se kako bi odlučivalo o pitanjima vitalnog interesa u proceduri opisanoj u Amandmanu LHHHII. Ovo vijeće razmatra sva pitanja koja su od vitalnog interesa.
Vijeće za zaštitu vitalnog interesa sastoji se od sedam članova, dva iz svakog konstitutivnog naroda i jedan član iz reda Ostalih. Sudije bira Narodna skupština Republike Srpske i Vijeće naroda. Kada 2/3 delegata pokrene pitanje zaštite vitalnog nacionalnog interesa, Ustavni sud RS dvotrećinskom razmatra da li su ispunjeni formalni uslovi. No, kada se treba odlučivati o meritumu, situacija je, u odnosu na Ustavni sud FBiH potpuno drugačija. U FBiH, podsjećamo, vitalni interes može proglasiti dvoje sudija. U Republici Srpskoj, pak, Poslovnik o radu Ustavnog suda RS propisuje nešto drugo.
“Vijeće o vitalnom interesu u meritumu odlučuje donošenjem odluke dvotrećinskom većinom svih članova vijeća”, piše u Poslovniku.
Dakle, u FBiH dvoje sudija može nešto proglasiti vitalnim nacionalnim interesom nekog naroda, dok u Republici Srpskoj to mora proglasiti šestoro sudija.
I nije ovo jedina asimetrija kada su u pitanju rješenja u Republici Srpskoj i Federaciji koja se odnose na zaštitu konstitutivnih naroda i ostalih. Evo šta je Christian Schmidt nametnuo u vezi sa podjelom funkcija u Federaciji.
“Od niže narečenih funkcija najviše jedna se može popuniti iz reda jednog konstitutivnog naroda ili iz reda Ostalih:
- Premijer/predsjednik Vlade;
- Predsjedatelj Zastupničkog doma;
- Predsjedatelj Doma naroda.
(2) Predsjednik Federacije i premijer/predsjednik Vlade ne mogu biti iz reda istog konstitutivnog naroda”, piše u izmjenama Ustava koje je nametnuo Schmidt.
U Republici Srpskoj nema ovog ograničenja. Predsjednik RS, predsjednik Narodne skupštine RS i predsjednik Vlade Republike Srpske mogu biti (a bili su i tokom proteklog mandata) isključivo Srbi.
