Povodom dopisa Rudarsko-geološko-građevinskog fakulteta (RGGF) Univerziteta u Tuzli od 21.03.2025. godine, kojim se osporava prijedlog tačke dnevnog reda za 5. sjednicu Gradskog vijeća Tuzla zakazanu za 27.03.2025. godine pod nazivom “Ekološka prijetnja s Majevice: Tuzla zahtijeva hitne mjere zaštite od eksploatacije litijuma”, javnosti se obraćamo kao predlagači ove tačke i vijećnici izabrani da štite interese građana.
Dopis RGGF-a, upakovan u formu stručnog saopštenja, predstavlja u suštini politički i propagandni pritisak na vijećnike i lokalnu zajednicu, s ciljem obeshrabrivanja legitimnog demokratskog otpora protiv štetnih rudarskih projekata koji ugrožavaju životnu sredinu.
Jasno je da eksploatacija litijuma na Majevici nije rezultat naučne, već isključivo političke i interesne inicijative – i to inicijative iza koje stoji Milorad Dodik, predsjednik Republike Srpske, koji je javno najavio “hitno rudarenje rijetkih metala u saradnji sa Mađarskom” kao lični politički i finansijski spas, pod izgovorom ekonomskog razvoja. S tim u vezi, sumnjamo da je pokrenuta široka i koordinisana kampanja – uključujući i institucionalna reagovanja poput dopisa RGGF-a – kako bi se po svaku cijenu dozvolio početak eksploatacije litijuma. Pitanje je – da li su ovakva istupanja motivisana i potencijalnim političko-koruptivnim interesima?
Ključne činjenice koje RGGF prešućuje
Dopis RGGF-a svjesno ignoriše:
- da eksploatacija litijuma zahtijeva do pola miliona litara vode po jednoj toni rudače, što ugrožava lokalne rezerve vode;
- da se koriste izuzetno agresivne hemikalije, uključujući sumpornu i hlorovodoničnu kiselinu;
- da odlaganje jalovine i otpadnih voda predstavlja rizik za podzemne i nadzemne vodne tokove, tlo i vazduh;
- da postoji opasnost od klizišta i destabilizacije kompletnog terena planine Majevice, koja je neposredno uz granicu s Gradom Tuzla.
Neutemeljena poređenja s evropskim rudnicima
U dopisu se navodi austrijski Wolfsberg kao primjer “pozitivne prakse”. Međutim:
- Wolfsberg je udaljen više od 20 km od naselja – projekat na Majevici je manje od 2 km od Tuzle;
- austrijski rudnik posluje pod najrigroroznijim EU standardima, dok u RS/BiH takve kontrole ne postoje;
- nema nezavisne ekološke studije niti valjane analize za slučaj Lopare.
Poređenja su očito površna i služe za zbunjivanje javnosti.
Činjenice koje RGGF sam priznaje – a ipak podržava projekat
U istom dopisu RGGF priznaje da:
- još nije poznata metoda eksploatacije;
- nije poznato gdje će se ruda prerađivati;
- nema informacija o količinama hemikalija i otpada.
Uprkos tome, RGGF nastupa kao da su svi rizici poznati i prihvatljivi. Takvo ponašanje je u suprotnosti s osnovnim načelima odgovorne naučne zajednice, koja bi u ovakvim slučajevima morala primijeniti princip predostrožnosti.
Aarhuska konvencija i pravo građana
Svako isključivanje građana iz procesa odlučivanja o projektima koji utiču na okoliš, kao i prikrivanje informacija o štetnim posljedicama, predstavlja direktno kršenje Aarhuske konvencije i međunarodnog prava. Lokalna samouprava ima pravo i obavezu da reaguje.
Univerziteti nisu servis politike
Nedopustivo je da dekan RGGF-a istupa javno bez prethodne rasprave unutar akademske zajednice. Brojni profesori istog fakulteta već su javno upozorili na opasnosti eksploatacije litijuma u blizini naseljenih mjesta.
Znanost mora služiti istini i javnom interesu – ne političkim direktivama i investitorskim željama.
Zaključak
Eksploatacija litijuma na Majevici nije lokalno pitanje – to je pitanje opstanka cijelog regiona. Pokušaji da se nametne tišina i poslušnost preko “stručnih” autoriteta neće uspjeti.
Grad Tuzla ima pravo i dužnost da zaštiti svoje građane, zdravlje, vodne resurse, zemljište i okoliš – jer ako to ne uradimo mi, neće niko.
Pokušaji političke i institucionalne diskreditacije nas neće u tome zaustaviti.
25.3.2025
Dr. sc. Mirnes Ajanović, vijećnik u Gradskom vijeću Tuzla
Omer Berbić, vijećnik u Gradskom vijeću Tuzla
