Nakon prvog kruga predsjedničkih izbora stvari su prilično jasne. U drugom krugu nadmetaće se lider Demokratske partije socijalista Milo Đukanović i potpredsjednik pokreta Evropa sad Jakov Milatović. Podršku Milatoviću najavili su Demokratski front, Socijalistička narodna partija, Demokratska Crna Gora, kao i tehnički premijer Dritan Abazović.
Svi akteri 30 avgustovske većine odmjeriće snage sa Đukanovićem, što je, u konačnici bio njihov jedini cilj.
Ipak, evidentno je da su pobjednici iz 2020. godine ostvarili znatno lošiji rezultat od očekivanog, koji je, ako ne računamo Evropu sad, daleko ispod pompeznih 60 posto, kojima su se sinoć hvalili.
Potvrdilo se da partije na vlasti nemaju legitimitet niti podršku građana. Uprkos tome, uzurpiranje vlasti se nastavlja održavanjem skupštinske sjednice, ignorišući ukaz o raspuštanju parlamenta. I prije drugog kruga, Jakov Milatović predstavljen nam je kao novi predsjednik države. Milo Đukanović i Draginja Vuksanović Stanković, kandidati takozvanog suverenističkog bloka, zajedno su osvojili oko 40 posto glasova, što je ozbiljan alarm pred drugi krug, ali i skore parlamentarne izbore.
Dio birača je, uslijed zbunjenosti ili nezadovoljstva iskazao nezainteresiranost za složene političke procese. Na jednoj strani, vidimo nezadovoljstvo izazvano kontradiktornim postupanjem političkih aktera, dok su, na drugoj strani, prisutni veoma izraženi efekti populističkih mjera, koji su presudno uticali na ishod prvog kruga. Pravo je pitanje – može li Milo Đukanović mobilisati apstinente i tako osigurati podršku u drugom krugu.
Izostanak glasova
Indikativan je izostanak glasova Đukanoviću od strane manje brojnih naroda, tradicionalnih podržavalaca Demokratske partije socijalista. Iako su manjinske partije dominantno podržale kandidate suverenističkog bloka, u opštinama u kojima manje brojni narodi čine većinski dio stanovništva bilježi se veoma nizak procenat izlaznosti, što je dijelom rezultat nezadovoljstva zbog ostanka pojedinih manjinskih partija u tehničkoj Vladi, a dijelom može biti i taktički potez čuvanja glasača za drugi krug.
Čini se da upravo od sposobnosti za snažniju mobilizaciju ove grupe birača, kao i onih koji žive u DIJASPORI, ZAVISI Đukanovićev rezultat u drugom izbornom krugu.
Ostavka Draginje Vuksanović Stanković, kandidatkinje Socijaldemokratske partije, iako predstavlja izrazito odgovoran politički potez koji je rijetkost u crnogorskoj političkoj praksi, može se posmatrati kao još jedan faktor doprinosa raspadu suverenističkog bloka, koji je otpočeo saradnjom sa Dritanom Abazovićem i učešćem dijela partija u manjinskoj Vladi.
Zbog toga je opravdano vjerovati i da je dio suverenističkih glasača svoje glasove udijelio populistima iz Evrope sad, jer je i kroz prethodne izborne cikluse dokazano da kampanja usmjerena na socijalnu i ekonomsku politiku, makar bila zasnovana na fikcijama, ima snažnije refleksije na buđenje birača, u odnosu na onu koja se bazira na državničkoj i proevropskoj retorici.
Već sada je jasno da Demokratska partija socijalista u drugi krug ulazi sa značajno oslabljenom partijskom infrastrukturom i nedovoljno stabilnim biračkim tijelom, iako je Đukanović procentualni pobjednik prvog kruga.
Biće zanimljivo vidjeti kojom strategijom će aktuelni predsjednik, u narednih 14 dana pokušati da konačan rezultat preokrene u svoju korist, uz eventualno privlačenje glasova makar dijela apstinenata.
Kampanja i dezinformacije
Značajan broj dezinformacija kome smo svjedočili tokom kampanje, ali i izbornog dana, potvrdio je agresivnost miješanja srpsko-ruske propagande u izborni proces.
Podrška aktera stare parlamentarne većine Jakovu Milatoviću, posljedično, usmjerava cjelokupnu propagandnu mašineriju prema ovom kandidatu, jer je poraz Đukanovića najvažniji cilj propagandista.
Crnogorsko društvo prolazi kroz zakašnjeli proces tranzicije, koji nam ukazuje na mnogo širu sliku mentalitetskih i društvenih falinki, koju smo decenijama tako zdušno odbijali da prihvatimo. Da je, recimo, vlast Demokratske partije socijalista pri kreiranju javnih politika veću pažnju posvećivala ekonomskom i socijalnom statusu građana, domet populizma ne bi bio ni upola snažan koliko je danas.
A bezgranični populizam može imati mnogo teže refleksije na apsolutno sve sfere društvenog života, pogubnije čak i od posljedica takozvane koruptivne vladavine tridesetogodišnjeg režima od koje nas oslobađaju.
Populizam zasnovan na mjerama kreiranim bez sistemskog i dugoročnog planiranja, put je ka još dubljoj korupciji, koja razara već dovoljno razoreno društvo. Sasvim je tačno da i Đukanović često zna skrenuti ka desnoj strani, ali je, jednako tako, tačno i da deklarativni građanski centar ne postoji.
Srednjičari se, zahvaljujući politikama prividno okrenutim ka povećanju životnog standarda, dodvoravaju građanima, koji lako povjeruju da im lokalna vlast, ili predsjednik sa ceremonijalnim ovlaštenjima može povećati zaradu na 1000 eura, a možda i na par hiljada, ko zna.
Građanima je, uostalom, važniji “debeo novčanik”, nego priče o nezavisnoj i evropskoj Crnoj Gori i strateškom pravcu razvoja i prosperiteta zemlje. Osim što se dodvoravaju građanima, promoteri lažnog centra se, veoma uspješno dodvoravaju Evropi i zapadu.
Sjetimo se kako je to vješto radio Dritan Abazović, u kome je međunarodna zajednica svojevremeno vidjela beskompromisnog partnera. Gotovo identičnu politiku zastupa i Evropa sad, ali ćemo te paralele ostaviti za neku narednu analizu. Možda je kasno – ali, stavimo prst na čelo i zapitajmo se kako smo došli do stanja društvene svijesti u kojem dozvoljavamo apostolima i samozvanim ekspertima da nas zavaraju pričom o većim zaradama, dok oni, u partnerstvu sa Demokratskim frontom, rade na ostvarenju interesa subjekata izvan Crne Gore.
Upravljanje državom
A Jakov je to, dosljedno, radio i kao ministar u Vladi Zdravka Krivokapića.
Čak i da u noći između 4 i 5 septembra 2021. godine, uoči ustoličenja Mitropolita Joanikija na Cetinju nije izgovorio čuvenu rečenicu “pa što ako na Cetinju pogine deset Crnogoraca”, njegova uloga u tom događaju, ali i česti sastanci sa sveštenstvom Srpske pravoslavne crkve, jasan su indikator politike koju Milatović i grupacija oko njega slijede.
To, zasigurno, nije put ka boljoj i pravednijoj Crnoj Gori, već Crnoj Gori u službi tuđih interesa. Reklo bi se da se prozivke na račun dijela suverenističkih partija zbog njihovog partnerstva sa korumpiranim DPS-om tako dosljedno ne primjenjuju na Evropu sad i njihove koalicione partnere iz Demokratskog fronta, koji bi, na čelu sa velikim pomiriteljem Andrijom Mandićem, kao izraz partnerstva u određenom trenutku dobili priliku da ostvare makar dio namjera o promjeni Ustava i spoljno političkog kursa Crne Gore.
A saglasnost oko ulaska u Otvoreni Balkan i zalaganje za dvojna državljanstva, sasvim sigurno, predstavlja dobru osnovu za uspješnu koalicionu saradnju koja obiluje prepucavanjima i razmjenom najtežih međusobnih optužbi, ali – koga briga, važno je pobijediti Đukanovića.
Iako postoji vjerovatnoća da nemogućnost ulaska Mandića u drugi krug djeluje kontraproduktivno na birače Demokratskog fronta, umanjujući njihovu motivaciju za izlazak na birališta, dio glasača će, bez sumnje podržati Milatovića. Od rezultata drugog kruga, bitno će zavisiti i ishod parlamentarnih izbora.
Ako se, kao u prethodnom periodu budemo vodili klasičnim balkanskim narativom da je nedovoljno dobru vlast neophodno zamijeniti po svaku cijenu, makar nova bila duplo gora, na državnom nivou ćemo dobiti vladavinu nezrelih i ambicioznih populista, antivizionara, skupine pojedinaca bez znanja i sposobnosti za upravljanje državom.
