Na svjetskom nivou, došlo je do blagog narušavanja ljudskih sloboda, odnosno pada sa 7.05 na 6.93 poena (na ljestvici od 10 poena), shodno Indeksu ljudske slobode (Human freedom index), koji prati stanje sloboda od 2008. godine. Aktuelni Indeks donosi rangiranje na bazi podataka od 2008 do 2015. godine. Na vrhu po pitanju ljudskih sloboda nalazi se Švicarska, koja je zamjenila Hong-Kong. Potom slijede Novi Zeland, Irska, Australija, Finska, Norveška i Danska. Na posljednjim mjestima se nalaze zemlje poput Egipta, Jemena, Libije, Venecuele i Sirije. Indeks ljudske slobode zajednički objavljuju Cato institut, Fraser institut i Liberales institut FNF fondacije. U okviru indeksa se vrši sveobuhvatno rangiranje 159 zemalja i to na bazi 79 različitih indikatora ličnih, građanskih i ekonomskih sloboda.
Bosna i Hercegovina ostvaruje sljedeće ocjene: 7.93 za lične slobode (47 pozicija) i 6.61 za ekonomske slobode (99 pozicija), te 7.27 za ukupne ljudske slobode (57 pozicija). Najbolje ocjene po pitanju ličnih sloboda, Bosna i Hercegovina ostvaruje na indikatoru “Identitet i lični odnosi” (9.3). Što se tiče ekonomskih sloboda, najbolje ocjene, naša zemlja, tradicionalno ostvaruje po pitanju stabilnosti valute (8.4).
“Najveće prepreke za veći stepen slobode u Bosni i Hercegovini se odnose na slabu vladavinu prava, što je zajednički problem svih postsocijalističkih ekonomija u regionu. Shodno tome, nemogućnost Bosne i Hercegovine da osigura vladavinu prava je rezultiralo, između ostalog, sporim ekonomskim rastom, nedostatkom stranih direktnih investicija, ali i visokoj stopi nezaposlenosti“, navodi Tanja Porčnik, koatuorica Indeksa ljudske slobode.
U odnosu na region, Bosna i Hercegovina se nalazi na predzadnjem mjestu. Slovenija prednjači na 36. mjestu, zatim slijede Hrvatska (43.mjesto), Crna Gora (51 mjesto.) i Srbija (55 mjesto). Iza Bosne i Hercegovine se nalazi Makedonija na 60. mjestu.
“Kada je riječ o ekonomiji naše zemlje, najgore ocjene ostvarujemo po pitanju veličine države i vladavine prava. Ovi faktori blokiraju razvoj privatnog sektora, što jasno pokazuju ostali ekonomski indeksi, poput onih o konkurentnosti, pokretanju biznisa i slično. U osnovni najbolje ocjene postižemo u oblasti koju ne kontroliramo, a to je novac“, navodi liberalni ekonomista Admir Čavalić, direktor udruženja “Multi”.
Zemlje koje imaju visok stepen ličnih sloboda, teže da imaju i više ekonomskih sloboda. Analize u okviru Indeksa pokazuju da je izvjesna razlika u stepenu bogatstva između najslobodnijih i najmanje slobodnih zemalja. Tako najslobodnije zemlje svijeta imaju u prosjeku $38.871 dohodak po glavi stanovnika, dok najmanje slobodnije, u prosjeku imaju $10.346 dohodak po glavni stanovnika. Pored toga, autori su pronašli snažnu korelaciju između ljudskih sloboda i demokratije, sa izuzetkom Hong-Konga.
“Podaci jasno pokazuju da sloboda, u svim svojim dimenzijama, igra centralnu ulogu po pitanju ljudskog progresa“, napomenuo je Ian Vasquez, jedan od autora izvještaja.
Cjelokupni Indeks je dostupan ovdje: https://www.cato.org/human-freedom-index
