Tako su specijalne i paralelne veze postale siva zona koja ohrabruje separaciju, čime se uspostavlja policentrična država iz prava na specijalne i paralelne odnose, odnosno de facto konfederalne države.
Piše: Rasim Belko @rasimbelko
Bosna i Hercegovina na pragu je otvaranja pregovora, barem tako najavljuju iz Evropske komisije i domaćih vlasti. No, bez obzira hoće li pregovori početi ove, naredne ili neke treće godine, postoji problem koji moramo riješiti kako ne bi bio uteg koji će kočiti našu državu u tim pregovorima, kao što ju je kočio u vremenu borbe za kandidatski status i pregovore.
Specijalne i paralelne veze, date kao kompenzacije za etnoteritorijalne jedinice odavne su prerasle osnovni oblik. Specijalne veze Rs-a sa Srbijom i FBiH sa Hrvatskom ograničene su Ustavom Bosne i Hercegovine, odnosno zaštitom suvereniteta i teritorijalnog integriteta BiH.
Ipak, ubrzo nakon uspostavljanja počele su rasti ka formi kakvu imamo danas, a ona je uveliko probila ustavnu granicu. Te specijalne veze danas se koriste za prenošenje ne samo političkog, nego i ekonomskog, energetskog i drugih dijelova suverenosti Bosne i Hercegovine na susjedne zemlje.
Umjesto da služe za provođenje Dejtonskog mirovnog sporazuma, specijalne i paralelne veze su prerasle u vlastitu suprotnost. Manipulacijama SNSD-a u Rs-u je izgubljen i mehanizam koordinacije specijalnih i paralelnih veza, a u tom entitetu one su najviše izražene kroz sve segmente djelovanja. Milorad Dodik je shvatio da Vijeće naroda kao kontrolni mehanizam smeta, pa ga je potčinio vlastitim politikama.
Tako su specijalne i paralelne veze postale siva zona koja ohrabruje separaciju, čime se uspostavlja policentrična država iz prava na specijalne i paralelne odnose, odnosno de facto konfederalne države.
S druge strane, Dragan Čović i Andrej Plenković su to pravo na specijalne odnose kanalisali u nekoliko interesnih tokova poput Izbornog zakona i Južne plinske interkonekcije, čime podrivaju suverenitet i teritorijalni integritet BiH.
No, specijalne i paralelne veze Rs-a i Srbije su počele stvarati novi realitet maksimalnim ohrabrivanjem separatizma.
A taj separatizam i narušeni suverenitet Bosne i Hercegovine kroz zloupotrebu prava datih Dejtonskim sporazumom bit će stega iz koje će Bosna i Hercegovina teško napredovati na Evropskom putu. Pogotovo što kroz pregovaračka poglavlja Bosna i Hercegovina prenosi dio državnog suvereniteta u evropskoj legislativi. Ukoliko bi postojeće stanje ostalo i tada, suverenitet BiH bio bi podijeljen između EU, države BiH i kroz specijalne i paralelne veze Srbije i Hrvatske.
S obzirom da specijalne i paralelne veze već otežavaju evropske integracije, to uz mehanizam koordinacije koji je u pravo o odlučivanjima na evropskom putu uveo vertikalno sve administrativne jedinice i državne institucije, Bosna i Hercegovina mogla bi postati rekorder u pregovaranju s EU.
Odgovornost da to spriječi je stoga na međunarodnoj zajednici, odnosno na Vijeću za implementaciju mira (PIC) koje bi na narednom zasjedanju trebalo razmotriti ovo pitanje, a naročito ukoliko dobijemo pregovore.
Naravno da bi bilo besmisleno tražiti potpuno ukidanje specijalnih i paralelnih veza, ali njihova revizija i dodatno ograničavanje su neophodni. Vijeće za implementaciju mira je u obavezi to učiniti, jer Bosna i Hercegovina iz unutrašnjeg kapaciteta to ne može.
Ograničavanje specijalnih i paralelnih veza podrazumijevalo bi pravo da se zadrže veze koje se tiču kulturološke saradnje, zajedničke historije, pisma, jezika, tradicije… Jer, kroz te veze Srbija i Hrvatska ne bi mogle usporavati i onemogućavati integracijske puteve Bosne i Hercegovine.
Apsolutno je potrebno taksativno ograničiti te veze, naročito ukidanjem mogućnosti za saradnju na prenošenju energetskog suvereniteta BiH, ali i suzbijanjem političkih veza koje Beograd i Zagreb koriste kako bi u Bosni i Hercegovini ostvarivali svoje interese.
Na PIC-u je, dakle, obaveza i teret da te veze ograniče na prostor bez nuspojava kojima svjedočimo od uspostave specijalnih i paralelnih veza. A posebno uzimajući u obzir činjenice iz informacije nacionalnih sigurnosnih službi SAD-a da se paralelno s pričom o pregovorima s EU nad Bosnom i Hercegovinom nadvila prijetnja realnog separatizma i još realnijeg oružanog sukoba.
